جستاري بر پايان جنگ

کتاب «جستاری بر پایان جنگ» از چهار فصل اصلی تشکیل شده که عملکرد سازمان ملل متحد در طول جنگ، بررسی قطعنامه 598، موضع گیری ایران و عراق در قبال قبول قطعنامه 598 و حوادث پس از قبول قطع نامه 598 از جمله فصل های این کتاب است.

علت تشکیل سازمان ملل متحد، عملکرد شورای امنیت در برابر تجاوز عراق، عملکرد مجمع عمومی سازمان ملل در قبال تجاوز عراق، تحلیل حقوقی قطعنامه 598، مقدمات شکل گیری قطع نامه، تشدید جریان صلح طلبی در داخل کشور، حمله سراسری عراق به مناطق استراتژیکی جنگی، سلسله عملیات کربلا، توافق شوروی با صلح، عملیات مرصاد، حضور نظامی گسترده آمریکا در خلیج فارس، بیانیه وزارت امور خارجه، سخنگوی دولت عراق و دستاوردهای جنگ تحمیلی هشت ساله از جمله مباحثی است که در زیرمجموعه فصل های این کتاب مطرح شده است.

یکی از نقطه‏های حساس دوران دفاع مقدس «قبول قطعنامه 598» توسط جمهوری اسلامی ایران است که عامل مهمی در سیر تحولات منطقه و بین‏المللی شد. تحلیل این واقعه و پردازش عوامل ظهور و بروز آن، می‏تواند بسیاری از زوایای مبهم تاریخ را روشن سازد.

پیش از قطعنامه 588، رزمندگان اسلام عملیات متعددی را در خاک عراق انجام دادند که شامل مجموعه زنجیره‏ای عملیات کربلا، فتح و نصر بود.

بیشتر این عملیات‏ در عمق خاک عراق و با موفقیت رزمندگان اسلامی همراه بود. پیشروی به سوی بندر بصره و عملیات متحرک رزمندگان، شرایطی را در جبهه‏ها پدید آورد تا شورای امنیت سازمان ملل به شکل جدی‏تری با مسئله جنگ برخورد کند؛ جدیتی که بتواند مبنای حل‏ و فصل مناقشه باشد. دبیر کل سازمان ملل متحد در تاریخ 31 دسامبر1987 در گزارشی به شورای امنیت، خواستار تلاش جدی اعضای شورای امنیت به خصوص اعضای دائم برای خاتمه جنگ شد. همچنین او اعلام کرد که آماده است نظریاتش را در اختیار شورا بگذارد تا در راستای اتخاذ مبنایی برای تلاش مشترک آنان مفید و مؤثر واقع شود. سرانجام درخواست دبیر کل مورد قبول اعضای شورا قرار گرفت و در فوریه 1987، اعضای دائم به طور مشترک و سازماندهی ‏شده کار خود را در راستای پایان بخشیدن به جنگ عراق و ایران آغاز کردند. کار این گروه پس از چند ماه به صدور قطعنامه 598 انجامید. تحلیل‏گران مسائل سیاسی و نظامی، ویژگی‏های خاصی برای قطعنامه 598 قائل شده‏اند و آن را از نظر شکلی و ماهوی، برخاسته از اعتقاد شورای امنیت دانسته‏اند.

صدور و قبول قطعنامه 598 آثار محسوسی در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور ما گذاشت. از بعد نظامی تأثیر مستقیمی بر روند عملیات در جبهه‏های نبرد برجای گذاشت، به طوری که عقب‏نشینی نیروهای رزمنده اسلامی را از بسیاری از مناطق فتح شده در داخل خاک عراق در پی داشت.

امام راحل(ره) با قبول قطعنامه موقعیت نظام جمهوری‏ اسلامی را در شرایط حساس آن زمان حفظ کرد و دشمن را از اشغال حتی یک وجب خاک کشورمان که در تاریخ جنگ‏ها بی‏سابقه بود، ناامید کرد.

با توجه به ضرورت تبیین صحیح و دقیق قطعنامه 598، بر آن شد که با محدودیت اسناد و شواهد، تحلیلی بر این حادثه تاریخی دفاع مقدس داشته باشد. دراین مجموعه، ابتدا جایگاه سازمان ملل متحد و رفتارهای او در منازعات بین‏المللی کشورها و سپس عملکرد آن در قبال تجاوز عراق و تحلیل قطعنامه‏های قبل از صدور قطعنامه 598 و عملکرد آن تبیین شده، سپس عوامل بیرونی و درونی در صدور و قبول قطعنامه و تحلیل حقوقی و نقاط قوت و ضعف آن توضیح داده شده و در خاتمه مواضع ایران و عراق در قبال قبول قطعنامه و حوادث پس از آن آورده شده است.